Recenzo
al manuskripto de Suĥovejev Valerij “Ĉio, kio estas farata-emas al bono… aŭ ĝis kia grado “pezas fatalo” de la moderna skribado”.
La manuskripto de Suĥovejev Valerij estas dediĉifa al pruvklarigo de neceso, graveco, de viva bezono de praktika realigo en larĝan uzadon de aûda rapidskribado (de fonostenografio, frazskribado-frazgrafio), arda adepto kaj propagandisto de kiu li estas.
En bazo de frazskribado kuŝas nialandoj laboraĵoj pri la rapidskribado kaj fonostenografio, teoria pruvklarigo de kiuj en Ruslando estas ligita kun nomo de reprezentanto de Peterburga ina gimnazio Miĥail Terne, en 1874 jaro publikiginta inventitan de li originalan metodon de mallongigo de vortdesegno. ”En fino de XIX jarecento en Ruslando estis publikigita pli ol cent laboraĵoj pri stenografio, kvindek kvin gvidiloj pri diversaj stenografiaj sistemoj.”
Praktika kurso de fonostenografio estas reprezentita en laboraĵo de O.S. Aleksandrova “Fonostenografio. Aŭda rapidskribado.” (Kiŝinjov, 1968 j).
Laû rimarko de O.S.Aleksandrova, “fonostenografio prezentas sin kiel mallogigita, bazita sur leĝoj de sonoj skribadon” Suĥovejev Valerij en sia manuskripto tre konvinke pruvas, ke transiro al la rapidskribado helpas maksimume liberigi la akceptkonscion de la skribanto por pripensado kaj kompreno tion, kion li akceptas kaj skribas, sed tio siavice mallongigas tempon de alproprigo de materialo kaj pligrandigas ĝian amplekson.
En nuntempa etapo de evoluo de ruslanda socio rapidskribado povos tre fruktodone esti uzata en rolo de helpskribado, tial ke helpas:
atingi rapidecan plenon kaj ĝustecon en pensagado de persono, sen kiu ne eblas plena ekposedo de scioj en procedo de studado en lernejo aû supera lernejo;
malakcepti erarojn en interpreto de studmaterialo;
evoluigi memoron kaj racie ĝin uzi.
Propagandata de Suĥovejev Valerij metodiko (laû Ŝatalov) de instruado de frazskribado prezentiĝas sufiĉe interesa kaj perspektiva. Vasta ĝia realigo en instruprocedo de lernantoj kaj studentoj povas alport: bonajn rezultojn en plano de eduko de intelektulo en XXI jarcento.
Plenumanto de funkcioj de kafedrestro de Rusa lingvo kaj stilistiko de Altaja ŝtatuniversitato kandidato de filologiaj sciencoj docento Ĉernyŝeva T.V.
Alfabeto de superrapida skribado kaj legado.
Rimedo por kuraco de komplikaj formoj de balbutado.
Plirapidigilo de pensado.
kaj rapidlegado de ĝiaj signoj .
En unu signo – multe da vortoj.
Por estontaj studentoj.
Dum studado gravas rezulto en formo de realecaj personoj scioj kaj scipovoj. Rapidskribado estas necesa por sukcesa studado en supera lernejo, por atingo de pleneco kaj ĝusteco de Viaj scioj.
Por mi estas agrable vidi Vian poentlibreton kun kolumnetoj el “bonege” kaj “scikontrolite”. Sukceson al Vi en alproprigo de bela kaj potenca duobla alfabeto!
Tempo – ne mono, ne perdos – ne retrovos!
2005 j.
En lernejo: - Ĉu al vi necesas rapidskribado? Ne, ni jam scias skribi.
Sed eblas pri bone… - Ni sukcesas. Ni ne bezonas.
En supera lernejo: - Vi tro rapide donas, ni ne sukcesas!
Unua neplena imago – pri rapida legado kaj rapida skribado kiel pri kvanto de tralegitaj kaj skribitaj vortoj en unu minuto, tio estas kiel pri “mekaniko rapideco”, ne konsideras la ĉefan.
Post mekanika rapideco, produktiveco de legado, troviĝas scipovo enlegiĝi en tekston, kaj dum tiu ĉi tempo kompreni pli multe, ekscii pli bone - produktiveco.
Post mekanika rapideco, produktiveco de skribado, troviĝas scipovo restigi en reala skalo pli da tempo por klarigo de la senco, farinte plenan, ĝustan skribon rapide. Farita skribo estas via “ekstera” memoro. La skribo servas kiel apogo al via interna memoro.
Dua neplena imago – “Pli bone mi ekokupiĝu per alproprigado de rapidlegado, sed ne pri rapidskribado” – ne konsideras interdepedecon de legado kaj skribado. Tia “konsumeca” rilato: ke nur de rapideco de legado estos en studado utilo. Sin limigi per konsumo nur de unu flanko de medalo – “rapideco de pensado” – ne multon donas. Ne ekzistas “pli profita agado”. Ekzemple, vi elstudis rapide skribi, sed … embarasiĝas tralegi propremane faritajn skribaĝojn. Aŭ, vi elstudis rapide legi, sed… ne ekscipovis fari enmemorigon, kreinte “enpakadon” kun eraroj. (Enpakado kun eraroj tre bone montriĝas en ludoj “difektita telefono”, “sarafana radio”).
Studaj agoj kun uzado de la rapidskribado kaj rapidlegado permesas facile kaj por longe (kio tre gravas!) ekmemori, perfektigi enpakadon kaj elpakadon de informaĵo, kreante sian memoron altkvalita.
La rapidskribado kaj rapidlegado – tio ĉi estas racia uzado de eblecoj de neûrona reto surbaze de pliigo de rapideco de translacioj el aûdoformoj (sono) en vidformojn (grafikaĝoj) – skribado! Inverse: ni vidas grafikon kaj sonigas ĝin (legado). Ni nomu la unuan esti rekta translacio, la duan – inversa.
Cirklanciklon de translacioj (legado – skribado, skribado – legado) necesas trejni je rapideco. Ja, se unu el partoj de cirkla ciklo (de rado LS – SL) ne multproduktivas – antaû vi estas malpumpita rado. Ĝuste ne multproduktivaj en desegno komplikegaj literoj alportas malprofiton, jes, jes, tiuj samaj, dank al kiuj vi ekkonas nun, legas miajn pensojn. Ja la literoj grafike estas komplikaj tiom, ke ilin ne eblas uzi por skribado kun rapideco de parola, ne parolante jam pri rapideco de rapidparola, buŝlingvo. La instruistoj forlasas lernantojn ĉe la nivelo 25 vortoj dum minuto, ĉe la nivelo de malrapida prononco. Lasante ilin unu kontraû unu kun malfacilaĵoj de neracia skribado de modelo de tricentjara pasinteco.
En mezlernejo ne estas lekciaj formoj de studado, do tial, ne estas regula trejnado por plirapidigo de skribo ĝis parolrapideco. Ne estas regula trejnado – ne estas bonfirma kokurado en grupoj dum ricevado deseioj. Sed nekonkurenci ne eblas ne estos evoluo. Okazas nebonfirma konkuro-lernejo “kun direkto al rusa kultura” iĝas plantejo de blasfemado. Atingitas “faûkanta” alteco de balbutado – dek tri kun duono miloj da negativaj leksikonaĝoj “normale” anstatauas pozitivan leksikon.Mi proponas al estontaj studentoj aldonan duoblan, belan kaj potencan alfabeton, grafikaj signoj de kiu estas optimumigitaj por rapidlegado kaj rapidskribado. Finfine – skribas kaj legas menso!
Rapidlegado de (en literaj) tekstoj kun uzado de fonsignoj.
Vi simple tralegis – vi tralegis por unu fojo. Kiam vi tralegis tekston substrekinte la gravan – dum la sama tempo vi tralegis duoble. Se vi tralegis kun substrekado kaj uzado de specialaj signoj, elpensitaj de vi aû iu alia – ekzemple, N.B., P.S. kaj aliaj, vi tralegis trioble. Tamen se vi ekpovos propran varmegan penson tre kompakte skribi sur marĝenoj (kompatu libron – sur enmetfolio) – vi tralegis kvaroble. Dum la sama tempo. Do tial je kvarfoje pli produktive.
Mezuro – distanco inter baza kaj kontrola linio. Dimensio de via mezuro estas distanco de malsupro ĝis supro de manskribita litero a, eblas mezuri per liniilo. Ordinare 4 mm.
Reto de la senvoĉaj (konsonantaj) sonoj – “duetaĝa” geometria figuro el rondetoj kun diametro egala al unu mezuro.
Reto de la sonoraj (konsonantaj) sonoj – “trietaĝa” geometria figuro el rondetoj kun diametro egala al unu mezuro.
Ambaû retoj servas por regula skribado de formoj de signoj de duobla alfabeto.
Bazvertikalo – vertikala linio enigita inter du tuŝpunktoj de du supraj kaj du malsupraj rondoj de reto. Dum skribo permane kliniĝo de bazvertikalo de vertikaleco ne pli ol dekkvin gradoj.
Pinto – vertikala streketo por kreo de bazaj formoj. Supra pinto skribatas de kontrollinio ĝis tuŝpunkto de supraj rondoj (ĝis komenco de la bazvertikalo). Malsupra pinto - de tuŝpunkto de du malsupraj rondoj ĝis bazlinio.
Defleksaĵo - klinigita (ĉirkaû 45 gradoj) streko por kreo de bazaj formoj. Supra defleksaĵo skribatas de kontrollinio ĝis tuŝpunkto (komenco de la bazvertikalo) de supraj rondoj ĉiam dekstre de la bazvertikalo. Malsupra defleksaĵo - de tuŝpunkto de du malsupraj rondoj (fino de bazvertikalo) ĝis la baza linio.
Rondfleksaĵo – streko por kreo de bazaj formoj.
Supra rondfleksaĵo estas skribata tuŝe al kontrollinio ĝis komenco de la bazvertikalo - tuŝpunkto de du supraj rondoj. Supra rondfleksaĵo troviĝas ĉiam maldekstre de la bazvertikalo. Malsupra rondfleksaĵo estas skribata tuŝe al la skriblinio de tuŝpunkto de du malsupraj rondoj (de finaĵo de bazvertikalo), ĝi troviĝas ĉiam dekstre de la bazvertikalo.
Emblemo – skemfiguro kreita per bazvertikalo kaj ĉiuj strekoj (emblemo de rapidskribado).
Notregulo – ŝanĝo de vokalsignoj per pozocio de signoj de konsonantoj (lokigo de malsupraĵo de fonsignoj je duonmezuro pli supre kaj pli malsupre rilate al bazlinio, sur bazlinio). Ne uzi vokalsignojn! Sed tial ke pli ol duonon de sona parola konsistigas vokalaj sonoj, eblas duoble levi rapidecon de skribado.
Diakritisignoj – helpas tralegi fonsignon precize – montrante kia vokalo en sonkerno de vorto estas. Al ĉiu vokalo konformiĝas diakritsigno super kolumno de la notregulo. Diakritsignoj estas uzataj plej ĉefe en studaj celoj, aû por marko de vokaloj en alilingvoj vortoj.
Unua alfabeto – reprezentitaj en tabelo formoj de fonsignoj, per sageto estas montrita direkto de skribmovo – ĉiam desupre al malsupro! Literoj en la tabelo reprezentas sonojn!
Paĉjo. Panjo. – Ekzempleroj de skribo, plenumitaj de komputilo. Tio ĉi estas tiel nomata presvarianto (tipografia). Estas videble, ke liglinio interne de vorto pasas de finaĵo de antaûa fonsigno al komenco de sekvanta krute, laû angulo pli ol 45 gradoj. Sed liglinioj inter la vortoj en fonsignoj de frazoj pasas malkrute, laû angulo malpli ol 45º (al la skriblinio).
Solecvokaloj – necesas klare, per signo de solecvokalo indiki akcentitan vokalon en konsistaĵo de vorto – por ne perdi ĝian signifon. Ĉe tio ĉi estas uzatoj alskribaj vortoj (al komenco de fonsigno) kaj poziciumantaj rilate al la linio signoj. Alskribataj dekstre, al finaĵo de fonsigno – ne poziciumas.
Kunfluita signo – signo sen kuniga linio interne de si. Kunfluita signo servas por respegulo de sonkernoj (tonalojn), konsistantaj el kelkaj konsonantoj. Kunfluita signo estas ido de bazaj fonsignoj.
Dua alfabeto – konsistas el idoj de la unua. Derivitaj fonsignoj kreiĝas laû reguloj de kunfluiĝo kaj tiuj ĉi reguloj permesas plirapidigi skribadon ankoraû je tri fojoj. Kiel kreiĝas la kunfluitaj videblas el la tabelo. Tiel ekzemple, plej potenca regulo de la kunfluitiĝo – plimangrandigo de mezuro de ajna laû alto signo ĝis duonmezura signifas, ke dum legado necesas distingi la duan en sonado sonon +n. Formulo B+L=BL montras “kunfluiĝon” – kiam la dua laû sono kunfluiĝas kun la unua laû sono, enskribiĝante en malsupran rondfleksaĵon. Estas la kunfluitaj, kreitaj “per superkonstruo” – G+KB=GB, “enigitaj en supran rondfleksaĵon de unumezura horizontala streketo” – S+M=SM, - alskribita de supra aû de malsupre al bazvertikalo.
Skriba ilo – por la rapidskribado (figuro 1) diferencas de ordinaraj fontoplumoj. Ĉe ĝi iom fleksita skribfinaĵo (Angulo α sur la figuro 1) Ĝi havas tenilon en formo de kanaleta (Figuro 3) rombeto (Figuro 2). Kaj teni ĝin necesas – premante supran finaĵon inter bazoj de montra kaj meza fingroj, kiel estas montrita per figuro 4. Tia teno esceptas skriban spasmon, normaligas sidpozicion de la skribanto, ne permesas klinegi vertikalan linion je 45 gradoj dekstren. Observi necesas tion, ke piedoj estu sub tabloplato, kubutoj – sur ĝi. Skribi endas sendeŝire kaj sen premo gravas eĉ dum uzado de globkrajono (ordinare donanta ne rimarkeblan de mem skribanto premon) – garantio de rapideco de skribado. Uzante “la ĝibetulon” skribanto ne povas klini vertebrarono de la vertikala situo. Sin klininte malantaûen, li ricevos levon de la mano super la tabloplato. Skribi iĝas ne oportune. Sin klininte antaûen – transformos brakon en apogilon por la korpo, kaj tuj malkovros neeblon fari la skribadon-malsupraĵo de mabo dum tiu ĉi teno bremsiĝas per frotado kontraû tablotabulo. Restas teni la korpon normale. Sur figuro 4 estas videble, ke projekcio de akso de la skribo ilo estas paralela al la skriblinio, sed nur la projekcio. Mem la skriba ilo povas esti, klinita rilate al la linio je la angulo α.
Pozicio 2 – korpo de la skriba ilo. Pozicio 3 – rombhava tenilo foriganta neceson teni la korpon per finaĵoj de tri fingroj. Pozicio 4 – en elŝiraĵo videblas, ke la korpo estas tubeca. Pozicio 5 – eliĝanta finaĵo de inkpastingo de globkrajono. Pozicio 6 – profilo de kanaleto. Por skribi per ĉi “ĝibetulo” necesas trejnado. Dum ĝia uzado laboras aliaj grupoj de muskoloj. Por skribilumado de vertikalaj streketoj laboras montra fingro (fleksa movo). Por movo laû skriblinio – laboras tuta brako de kubuto en apogo kaj ĝis subaĵo de mano kiu “ŝvebas” super tabloplato, moviĝante de maldekstro al dekstro. Iĝas eble surskribi fonsignon sendeŝire de komenco ĝis fino de skriblinio.
Moviĝo de mano kaj de brako ĝis kubuto memorigas moviĝon de “purigisto” sur la aûta fruntvitro. La folion meti sur la tablo tiel: pludaûro de mezlinio devas pasi tra la kubuto.
V. Ĉaldajev
Tiel okazas, ke obstinaj memlernantoj facile alproprigas eblecon skribi per la fonsignoj. Sed inversa speco de agado, legado, embarasas. Okazas tio ĉi tial, ke la leganto emas rekoni fonsignojn kiel literojn. Ĉi estas laû algoritmo Fo Kr Ku kun prononco de oficialaj nomoj de literoj Bo, Co, Ĉo…k.t.p. Tiel do kontentiĝi dum legado per unu “meza tonalo”. Sed fonsignoj ‘stas ne literoj! Legi fonskribaĵon endas laû algoritmo de Formo (tio, kio prezentita en la alfabeto) laû tuta longeco de signo de frazo laû la skriblinio. Da tio ĉi sufiĉas por tralego “kun konjekto”. Poste rekonatas Kreskalto (el orda, de maldekstre – dekstren, trarigardo de signo iĝas imago pri mezuro de la skribinto – kun ekmemoro de sonoreco - ne sonoreco de sonkerno. Sekva paŝo estas prirekono kaj ekmemoro de Pozicioj de formoj rilate al skriblinio. Tiun ĉi paŝon eblas akompani per sonigado aûdiga helpe de notsigna regulo. La sonigado faratas tiel. Se antaû vi estas iom levita je duonmezuro formo, do necesas prononci ne dividante en sonado YI. En ĉi la elekto ne estas riĉa – ĉi tio, por ekzemplo, vortoj kun VY, MY, aû inj pluaj kombinaĝoj (en in vorto ol in nacia lingvo). Por mezaj tonoj prononci AE (kun transiĝo de la densa A al nedensa E), por malaltaj tonoj – UO. Por sonkernoj (tonaloj) de mezaj kaj malaltaj tonoj elekto pli vasta pro Ja-kaj-Je kaj Ju kaj Jo. Trovinte, ke sonado de sonkerno okazas ne kun unu el la bazaj (A-E, U-O), necesas alstarigi unu el la Ju-Jo. Konsiderante, ke se ne okazos kun ĝi , do restas nur unu, alia jo-oa. Tiuj ĉi agoj estas sufiĉaj por plena deĉifro de sonado de surskribitaj frazoj.La lasta ago estas analizo de la klino de Liglinio inter vortoj (nekrutaj) kaj interne de vortoj (krutaj). Do uzu kaj atingu la majstrecon!
